Door Henriët Graafland, Informatiespecialist bibliotheekadministratie
In het kader van het project PROFYD is er een projectteam bezig om de fysieke collecties die naar onze nieuwe depotruimte in Noord verhuizen voor te bereiden. Voordat de verhuizing van delen van de collecties van Research Services van start kan gaan moeten er nog een paar collecties gecatalogiseerd worden in ons bibliotheeksysteem Koha. Sinds oktober heb ik het genoegen om als informatiespecialist bij de bibliotheekadministratie deze laatste plukjes boeken in Koha te ontsluiten.
Ik begon met de collectie Joseph 2, een aanvulling op een collectie van fotografische boeken (Joseph 1) die in 2001 door het Rijksmuseum werd aangekocht. De collectie is verzameld door Steven F. Joseph, een verzamelaar en historicus die alles weet over de geschiedenis van fotografie (in boeken). In 2018 wijdde Nel ten Brug, hoofd subafdeling bibliotheekadministratie, ook al een blogbijdrage aan deze unieke collectie. De aanvulling Joseph 2 van ca. 800 boeken is in 2022 binnengekomen in de bibliotheek. Waar de collectie van 2001 vooral in het fotodepot bewaard wordt, zijn de meeste boeken van de aanvulling nu in de bibliotheekcollectie te vinden.
Collectie Joseph 2 nader bekeken
De aanvullende collectie Joseph 2 representeert zo’n 50 jaar fotografische geschiedenis van circa 1870 tot en met 1920. De boeken in de collectie volgen de trends van die tijd waarin fotografie steeds meer werd ingezet in het dagelijkse leven en voor commerciële doeleinden. In de collectie zijn dan ook meerdere soorten publicaties te vinden, zoals:
- (Reclame)brochures, zoals een kappersfolder met portretten van de te knippen kapsels of reclameboekjes met benodigdheden voor de amateurfotograaf (Kodak, waarover verderop meer);
- Souvenirboeken uitgegeven door de stad waar het boek over gaat of een hotel in die buurt, zoals het boekje van het Fujiya hotel in de Japanse stad Miyanoshita. Deze boeken zijn soms gemaakt op zakformaat, maar werden juist ook groot en luxe uitgevoerd, als een echt koffietafelboek met de mooiste foto’s van de desbetreffende plek;
- Fotoboeken van opkomende industriële bedrijven en complexen, vaak in een luxe uitvoering. Deze boeken hadden als doel de industrie te promoten. Denk bijvoorbeeld aan het fotoboek van de scheepsvaartmaatschappij Fred. Drughorn Limited gefotografeerd door de Nederlandse fotograaf Louis Jacques van de Winkel;
- Kunstboeken en -tijdschriften, die vol staan met afbeeldingen en vaak in een wat groter en zwaarder formaat verkocht werden, bijvoorbeeld Klimsch Jahrbuch of het tijdschrift Process (zie hieronder);
- Wetenschappelijke publicaties waarin voor het eerst foto’s als wetenschappelijk geïllustreerde bewijsvoering werden gebruikt. Een vroeg voorbeeld is de Edinburgh Review;
- Handleidingen voor (amateur)fotografen, vaak aangeduid in de titel als Manuel of Traité. Deze publicaties bevatten niet zozeer fotografische illustraties, maar presenteren heel mooi de publieke kennis die er was over de fotografie en hoe deze voor steeds meer mensen bereikbaar werd door middel van verbeterde camera’s, andere lenzen en kleurenfotografie;
- Geïllustreerde boeken, waarin de tekst nog steeds centraal staat, maar de aantrekkelijkheid vergroot wordt door bijvoorbeeld een auteursportret. Een voorbeeld is het boek van de goochelaar Harry Houdini (artiestennaam voor Erik Weisz) waarin hij zijn leermeester Robert Houdin beschuldigt van fraude. Het boek begint met een grote foto van Houdini zelf.[1]
De diversiteit van collectie Joseph 2
De collectie als geheel is moeilijk te duiden, omdat niet alle boeken fotografisch geïllustreerd zijn of over fotografie gaan. De enige overeenkomst op metadateringsniveau tussen de boeken is dat ze het exemplaarkenmerk RP-F-2022-43-9/* dragen en als acquisitiebron “Collectie Joseph 2 (aankoop)” bevatten. Inhoudelijk heeft de collectie natuurlijk heel veel aanknopingspunten, maar voor de leek is het lastig om de juiste trefwoorden toe te voegen aan het record. Om de lezer een dieper inkijkje te geven in de rijkdom van deze collectie, behandel ik hieronder drie voorbeelden van boeken met de bovenstaande twee kenmerken.
1. Reclamefolders van de Eastman Kodak Company, bijvoorbeeld: Catalogue of Kodaks (Rochester, N.Y.: Eastman Kodak Company, 1892), Kodaks: 1899 (London: Kodak, Limited, 1899), Kodaks and Kodak supplies (Rochester, N.Y.: Eastman Kodak Company, 1908-1912), Le Velox (Paris: Eastman Kodak, c. 1910).
De vele publicaties van Eastman Kodak in de collectie zijn te mooi om niet te benoemen. Kodak was een grote speler op de opkomende markt van fotografische benodigdheden. Met de vele reclamefolders en catalogi brachten ze zichzelf dan ook veelvuldig onder de aandacht van haar potentiële klanten. Niet alleen promootten deze publicaties de vele producten van Eastman Kodak, veel van de reclamefolders en -catalogi bevatten zelf ook fotografisch materiaal. Dit vormde een tegenstelling met veel andere publicaties van Kodaks concurrenten, die nog steeds geïllustreerd werden met lithografieën of etsen. De publicaties van Kodak lieten daarentegen meteen aan de (vrouwelijke) klant zien hoe aantrekkelijk foto’s zijn en hoe mooi het resultaat voor het eigen plezier kon zijn. Eén boekje gaat zelfs zo ver om in de inleiding te vermelden dat de Britse koningin zelf een Kodak bezat – een uitspraak die ondersteund werd door de foto’s aan de overzijde van de pagina die daadwerkelijk door de koningin gemaakt waren.
2. Photogram, Photogram and the Process Photogram, The Process Photogram, Photographic monthly, en Process engravers’ monthly (London: Dawbarn and Ward, Limited, 1898-1911).
Deze tijdschriften gericht op foto’s als kunst waren lastig om te catalogiseren. Gelukkig bevat de aanvulling van de Joseph-collectie bijna alle afleveringen die gepubliceerd zijn tussen 1894 en 1911, waardoor de vele mutaties en naamswijzigingen te traceren zijn. Van 1894 tot en met 1905 verschenen namelijk 12 mooie aflevering van het jaarboek Photogram, onder redactie van H. Snowden Ward, zijn partner Catharine Weed Ward, en George E. Brown. Daarnaast verscheen, waarschijnlijk ook met het eerste volume, in hetzelfde jaar het jaarboek Photogram and the Process Photogram. Dit jaarboek liep maar tot en met 1900 en werd in 1901 omgezet naar Process Photogram. In 1906 gingen zowel de Photogram als Process Photogram weer over naar andere titels, respectievelijk Photographic monthly en Process engravers’s monthly. Die twee publicaties werden in de jaren ’10 van de twintigste eeuw samengevoegd in het tijdschrift Process monthly en bestaat nu nog steeds onder de naam Process. Het fotografenstel Henry Snowden Ward en Catharine Weed Ward waren van veel van deze publicaties de redacteuren, soms alleen, soms samen en soms met anderen. De linnen banden van de tijdschriften representeren de luxe uitvoering van dit soort tijdschriften.
3. Catalogue of aseptic hospital furniture, sterilizers and ward requisites, etc., etc. (Bombay: N. Powell and Co., c. 1906).
Dit boek is een van de weinige voorbeelden in de collectie die niet in het Westen is gepubliceerd. Zoals de lange titel doet vermoeden staan er allerlei foto’s in van ziekenhuisbedden en -apparaten. Daarmee was de catalogus eigenlijk niets anders dan een verkoopfolder voor N. Powell and Company. Zoals bij veel boeken in de collectie staat op de omslag al aangegeven welke internationale tentoonstellingsprijzen met de verkochte apparaten zijn gewonnen. In tegenstelling tot de meeste boeken met zulke reclame op de voorkant staan hier vooral Aziatische tentoonstellingen vermeld. Door zijn ontstaansgeschiedenis valt het boek meteen uit de toon in vergelijking met de rest van de collectie maar neemt het ook elementen van dit soort boeken uit het Westen over.
De aanvulling van de collectie Joseph 2 is niet alleen heel divers, ze maakt het ook makkelijker om de fotografiegeschiedenis te bestuderen in de periode 1870-1920. Juist doordat de collectie veel reclame en advertenties bevat, efemerische publicaties die niet veel bewaard zijn gebleven, vertelt de collectie hoe fotografie als nieuwe (kunst)techniek voor steeds meer mensen beschikbaar werd.
De collectie is nu in ieder geval klaar voor de verhuizing naar ons nieuwe depot later dit jaar!
De actuele beschikbaarheid van collectie Joseph 2 is terug te vinden in de bibliotheekcatalogus.
In de aanloop naar en tijdens de verhuizing zullen deelcollecties gedurende een korte tijd niet beschikbaar zijn voor raadpleging.
Voor vragen over de beschikbaarheid van deelcollecties van de bibliotheek kun je contact opnemen door een mail te sturen naar studiezaal@rijksmuseum.nl.
Voor vragen over de beschikbaarheid van de collectiedocumentatie en het archief kun je contact opnemen door een mail te sturen naar collectieinfo@rijksmuseum.nl.
Updates van de blog ontvangen? Schrijf je via onderstaande knop in om op de hoogte te blijven van het laatste nieuws van Research Services.
Abonneren
Voer je e-mailadres hieronder in om updates te ontvangen.
[1] In zijn eigen catalogus verdeelt Steven Joseph zijn collectie onder in vijf grote categorieën: 1. Boekpublicaties en albums; 2. Posters en tentoonstellingsmemorabalia; 3. Advertentiemateriaal gericht op fotografie, fotografen en fotografische afdrukken, benodigdheden en gereedschappen; 4. Advertentiemateriaal met fotografische afbeeldingen; en 5. Publicaties gemaakt met fotomechanische processen (graphic arts).
The Art of Information 