De collectie van Research Services groeit nog altijd. De aanvankelijk bescheiden negentiende-eeuwse handbibliotheek is uitgegroeid naar ca. 450.000 boeken. Iedere maand maakt Research Services de nieuwe aanwinsten van de bibliotheekcollectie bekend. Conservator Bibliotheekcollecties Geert-Jan Koot presenteert een in het oog springende verwerving.
Door Geert Jan Koot
Amédée Rouget de Lisle (1807- werkzaam 1854) was als chemicus geïnspireerd door de opvattingen over contrasterende kleuren van Michel Eugène Chevreul (1786-1889) die in 1824 directeur werd van de beroemde Manufacture des Gobelins te Parijs. Rouget gaat uit van de wetmatigheid volgens welke twee aangrenzende kleuren, waargenomen met het blote oog, zo ongelijk mogelijk lijken, zoals beschreven in het invloedrijke boek van Chevreul: De la loi du contraste simultané des couleurs et de l’assortiment des objets colorés.
Als chemicus hield Rouget de Lisle toezicht op de voorbereiding van de verfstoffen voor het kleuren van de tapijten in de Manufacture des Gobelins. Hij besefte dat dit meer een kwestie van optica dan van chemie was. Met behulp van drie andere medewerkers van de Manufacture stelde Rouget “Chromagraphie” samen met als doel voorstellingen door middel van kleur over te zetten naar weefpatronen voor de industriële productie van tapijten. De methode waarmee Rouget dit bereikt is door een model met lijnen en geometrische figuren te ontwerpen, en deze te reproduceren met gekleurde materialen. Het principe is de vereenvoudiging van de complete keten van een werk naar de reproductie ervan op een andere drager, zoals het tapijt of het weefsel. Met dit proces van compositie en afdrukken van werken in kleur op papier, patroon en weefsels, claimt hij een tijdsbesparing ten opzichte van de handmatige vervaardiging tot vijftig procent.
De chromagrafie als techniek komt dicht bij de uitgangspunten van de digitale kunst. Het digitaal printen uit een bestand met een digitale afbeelding heeft overeenkomsten met de mechanische productielijn zoals beschreven door Rouget, maar dan met een computer en een moderne industriële machine, zoals een printer of een weefmachine.
De illustraties in het boek “Chromagraphie” omvatten negen uitvouwbare gelithografeerde platen met handgekleurde kleurstalen, en zes uitvouwbare gegraveerde platen voorstellende tapijtpatronen, technieken van tapijtfabricage en gereedschappen. De gekleurde platen met handgeschilderde kleurstalen tonen de contrasten van verschillende kleuren, terwijl de in hout gegraveerde platen borduursteken tonen, evenals weefgetouwen en gereedschappen die werden gebruikt door de tapijtfabrieken van Gobelin en Beauvais.
Het verworven exemplaar is compleet en niet ingebonden. Met de originele omslagen verkeert het werk in de oorspronkelijke maar zeer kwetsbare staat.
Omslagprent
Het boek bestaat uit vier delen, ieder met een eigen gelithografeerde omslag en een titelpagina.
1. Du coloris appliqué aux modèles de tapisseries et tapis (Over kleuren toegepast op wandtapijten en vloerkleden)
2. Couleurs et matériaux du dessinateur-coloriste et du fabricant de tapisseries et tapis (Kleuren en materialen van de “designer-colorist” en de fabrikant van wandtapijten en vloerkleden)
3. Procédé de composition et de reproduction des dessins pour la broderie et la tapisserie à l’aide des signes chromatiques qui indiquent les matièries colorées que l’on doit employer pour en imiter les nuances (Proces voor het samenstellen en reproduceren van ontwerpen voor borduurwerk en wandtapijten met behulp van de kleursymbolen voor het aangeven van gekleurde materialen die moeten worden gebruikt om de verschillende tinten na te bootsen)
4. Tapisseries à l’instar de celles des Gobelins et de Beauvais, tapis à l’instar de ceux de Perse et de la Savonnerie (Wandtapijten zoals die van Manufacture de Gobelins en Beauvais, tapijten zoals die van Perzië en de Savonnerie)
handgeschilderde kleurstalen
Naast Amédée Rouget de Lisle worden de volgende drie medewerkers van de Manufacture des Gobelins genoemd die aan deze publicatie hebben bijgedragen: Deyrolle père, chef d’atelier,
Deyrolle fils, peintre des modèles de tapis,
Bonvalet, préparateur, attaché au laboratoire de chimie.
Gegraveerde afbeelding met voorbeelden zoals gebruikt bij de Manufacture des Gobelins als in Beauvais. Gesigneerd met: Leblanc sculpt. en Dureau fils sculpt.
Chromagraphie, ou, L’art de composer un dessin : à l’aide de lignes et de figures géométriques, et de l’imiter avec des matières colorées … / par Rouget de Lisle ; collaborateurs, Deyrolle père, chef d’atelier, Deyrolle fils, peintre des modèles de tapis, Bonvalet, préparateur, attaché au laboratoire de chimie, e la manufacture royale des Gobelins
Paris : Chez l’auteur : Chez Pitois-Levrault et Cie., 1839. [52] pagina’s in diverse pagineringen, [15] uitvouwplaten : illustraties (houtsnedes) ; 29 cm.
The Art of Information 