door Madeleine Pfundt, informatiespecialist Bibliotheek
In oktober 2017 verscheen er op deze site een blogpost over de aanschaf van boeken door middel van ruil. Een manier van acquireren die in de bibliotheek van het Rijksmuseum dit jaar negentig jaar bestaat en opgezet werd door Marjorie Bottenheim (1896-1983). Zij kreeg in 1934 de leiding over de bibliotheek en had maar een klein boekenbudget. Door ruilovereenkomsten met andere museumbibliotheken te sluiten, wist Bottenheim de boekencollectie toch uit te breiden. Die manier van boeken verwerven wordt tot op de dag van vandaag gehandhaafd als volwaardig alternatief naast de reguliere acquisitie.
De ruilactiviteiten bestaan momenteel uit het verzenden van tentoonstellingscatalogi, ‘The Rijksmuseum Bulletin’ en andere publicaties van het Rijksmuseum naar een vast aantal ruilpartners. In de loop van negentig jaar is naast die vaste ruil ook gebruik gemaakt van z.g. incidentele ruil, waarbij op basis van het uitwisselen en beschikbaar maken van ruillijsten, instellingen bij elkaar bestellingen kunnen doen. Het aanbod in de incidentele ruil bestaat voornamelijk uit de vaak grote voorraden doubletten waarover bibliotheken beschikken. Het spreekt voor zich dat nu eens de ene dan weer de andere vorm van ruil meer of minder aandacht kreeg.
In 2013 sloot de bibliotheek van het Rijksmuseum zich aan bij een online ruilplatform dat door de Technische Universiteit van Kaiserslautern wordt gehost (ELTAB ). Hier zijn ruillijsten van zo’n 200 bibliotheken, overigens niet alleen kunstbibliotheken, te raadplegen na aanmelding via een account. Het is vooral een Europees platform maar het bereik wordt geleidelijk aan groter. Naast (kunst)bibliotheken in o.a. België, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en Zwitserland is daar inmiddels ook Roemenië bijgekomen. Alles bij elkaar een schijnbaar onuitputtelijke bron om de eigen bibliotheekcollectie uit te breiden. Sinds 2013 is de bibliotheek van het Rijksmuseum intensief aanwezig geweest op dit platform. Eerder werd er o.a. gebruik gemaakt van Ruilwiki voor kunst(historische) bibliotheken dat tussen 2006 en 2007 door Saskia Scheltjens (sinds 2016 hoofd Research Services) werd opgezet en waarin eveneens ruillijsten van verschillende bibliotheekinstellingen centraal worden beheerd en toegankelijk gemaakt. De bibliotheek van het Rijksmuseum was in 2013 de eerste bibliotheek in Nederland die van het platform ELTAB gebruik maakte. Niet lang daarna volgde ook de bibliotheek van het Stedelijk Museum Amsterdam.
Het is jammer dat de bibliotheekruil in Nederland over het algemeen niet structureel dezelfde status heeft gekregen als in de ons omringende landen. Jammer maar begrijpelijk, want hoewel het veel kan opleveren is het ook een arbeidsintensieve aangelegenheid. Daarom is het verstandig af en toe de baten en de lasten weer eens onder de loep te nemen. Een goede aangelegenheid voor zoiets is natuurlijk het vertrek van de degene die tot op dat moment voor de bibliotheekruil verantwoordelijk is: gaan we op dezelfde manier voort of gaan er zaken veranderen?
Omdat ik binnenkort met pensioen ga is besloten de incidentele boekenruil te beëindigen. De ruil met de vaste partners blijft natuurlijk bestaan, dit vormt ook de basis waarop de bibliotheek van het Rijksmuseum regelmatig catalogi en tijdschriften van andere museumbibliotheken ontvangt.
Ik kijk met plezier terug op de ruim 12 jaar waarin ik verantwoordelijk was voor de incidentele en vaste ruil maar het was nooit gelukt zonder de assistentie van mijn voortreffelijke collega’s van de bibliotheekadministratie die tijdens mijn vakanties een oogje in het zeil hielden, en last but not least de assistentie van de onvolprezen collega’s van de postkamer!
Tot voor kort maakte Madeleine deel uit van de redactie van The Art of Information. Vanaf de start van deze afdelingsblog in 2017 heeft ze zich met enthousiasme, toewijding en een groot gevoel voor taal ingezet als redactielid. Veel dank Madeleine!
The Art of Information 